TROMPE - L'OEIL (ΟΦΘΑΛΜΑΠΑΤΗ)

Με τον ορισμό "Trompe - l'oeil" που είναι γαλλικός όρος και σημαίνει οφθαλμαπάτη, ο καλλιτέχνης προσπαθεί να αναδημιουργήσει μια εικονική ζωγραφική, που δίνει στον θεατή την εντύπωση της πραγματικότητας. Απαρχής, 5ο αιώνα π.Χ., βλέπουμε την οφθαλμαπάτη στα περίφημα ζωγραφιστά σταφύλια του Ζεύξη με μια πραγματική επιτυχία που τα πουλιά προσπαθούν να τσιμπήσουν. Ο Βιτρούβιος αναφέρει κάπου στο βιβλίο του πως ο ζωγράφος Αγάθαρχος σε μια παράσταση του Αισχύλου - ίσως στην Ορέστεια - διακόσμησε το προσκήνιο παριστάνοντας αντικείμενα σε προοπτική και στο στυλ που αργότερα θα ονομαστεί "οπτική απάτη". Τέχνη λεπτή και επιτήδεια το "Trompe - l'oeil" έκανε λαμπρή καριέρα στο περίφημο κτήριο των Faunes στην Πομπηία, που τα αρχιτεκτονικά εικονιστικά στοιχεία έδειχναν πραγματικά. Στις μέρες μας αρχίζει πάλι έντονα να ξαναζεί. Η μεγάλη και επιτυχημένη, με παγκόσμιο ιστορικό χαρακτήρα, έκθεση που έγινε στο Grand Palais στο Παρίσι και έλαβα μέρος, "LE TRIOMPHE DU TROMPE - L'OEIL" από τον 1ο έως τον 20ο αιώνα, τον Νοέμβριο του '93, με έργα του Giotto, Veronese, Mantegna, Botticelli, Raphael, Holbein, Michel-Ange, Magritte, Pierre Roy, Cadiou κ.ά, σημάδεψε και επισφράγισε την αξία και επιτυχία του.
Πρωτοπαρουσιάζεται στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Στην Γαλλία εμφανίζεται τον XVII αιώνα. Οι ζωγράφοι, πιστοί οπαδοί του "Trompe-l'oeil" δεν σταματούν καθόλου και τους επόμενους αιώνες να εξαπατούν τον θεατή. Πολλαπλασιάζουν τα περιέργως συναρμολογούμενα αντικείμενα και φρούτα ή την αταξία ενός χαρτιού τυλιγμένου, σκισμένου ή διπλωμένου, μια μάσκα ή ένα κρανίο τοποθετημένο με ισοζύγια στην άκρη ή στο μέσον του πίνακα ή μια γκραβούρα ψεύτικα καδραρισμένη, πιεσμένη κάτω από ένα τζάμι σπασμένο δίνοντας την αυταπάτη της τρίτης διάστασης. Το "Trompe-l'oeil" της διακόσμησης δέχεται με την πάροδο των αιώνων το ψεύτικο μάρμαρο ή το εντυπωσιακό ψεύτικο ξύλο, σαν φόντο στη νεκρή φύση. Γνωστοί καλλιτέχνες δώσανε με μεγάλη επιτυχία έργα αξίας σε όλη την Ευρώπη. Ζωγράφοι της Αθήνας, Ζεύξης, Αγάθαρχος, Παρράσιος κ.ά., της Ρώμης, Giotto, Botticelli, Veronese, Gisbrechts, Oudry, απ'τον 20ο αιώνα κυρίως οι σουρεαλιστές όπως ο Margitte, Tanguy, Pierre Roy και πολύ πιο κοντά στον καιρό μας γνωστά ονόματα κυρίως στην Γαλλία, όπως ο Henri Cadiou (1906), Jacques Poirier (1928), Intini (1921) κ.ά.
Με το "Trompe-l'oeil" προσπαθώ στα έργα μου να ξεγελάσω το θεατή πως αυτά που βλέπει είναι αληθινά και συγχρόνως να δώσω μηνύματα, να παρουσιάσω την αληθινή πραγματικότητα και να εκφράσω δια μέσου του τύπου (εφημερίδων-περιοδικών), αντικειμένων κλπ., αυτά που αισθάνομαι, βλέπω, ακούω και πιστεύω. Αυτά δηλαδή που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας, γεγονότα και βιώματα της αλλόκοτης και ανεξέλεγκτης ζωής μας. Η δημιουργία μιας ζωγραφικής εφημερίδας ή περιοδικού, δηλαδή οι τίτλοι, οι φράσεις, φωτογραφίες και γενικά η όλη εκτύπωση και την σύνθεσή της με ανάλογη φόρμα στο έργο μου, είναι τελείως δική μου έμπνευση.

ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

….Υπήρχε η μανία να ζωγραφίζουν απομιμήσεις μαρμάρων και ξύλων οι αρχαίοι στις διακοσμήσεις τους. Η σκηνή του Θεάτρου της Επιδαύρου φαίνεται πως ήτανε η πρώτη μεγάλη εφαρμογή απομιμήσεως σε σοβά πέτρας ανώμαλης. Η εποχή η ερωτευμένη με τον ρασιοναλισμό ανάγκασε τον Αλκιβιάδη να πάρει τον Αγάθαρχο, να τον κλειδώσει στο σπίτι του χορηγώντας του από μια τρύπα τα απαραίτητα προς το ζειν, για να τον αναγκάσει να κάνει στην κατοικία του την πρώτη διακόσμηση αυτής της τεχνοτροπίας που είχε εφερεθεί για το θέατρο. Και που αργότερα έγινε μόδα κοινή στην Πομπηία κατά το υπόδειγμα των καλλιτεχνών που είχαν κουβαλήσει οι Μακεδόνες άρχοντες της Αντιοχείας, Αλεξάνδρειας και της υπόλοιπης ελληνιστικής ανατολής για την διακόσμηση των παλατιών τους. Βλέπουμε ότι το trompe-l'oeil έχει μιαν ευγενική καταγωγή και αρχαία, πράγμα που δυσκολευόμαστε να το πιστέψουμε νομίζοντας ότι προέρχεται απ'την δυτική αναγέννηση. Ο Κώστας Χαραλαμπίδης βρήκε τον εαυτό του σ'αυτήν την τεχνοτροπία, όντας έλληνας και εργαζόμενος πιο συχνά στην δύση, αποδεικνύοντας για πολλοστή φορά πως το ελληνικό υπάρχει εκεί που δεν το περιμένουμε, κι ότι το πασίγνωστο ρητό "όλα στην Ελλάδα γίνανε", δεν στερείται αλήθειας. Ονειρευόμαστε πάντοτε μια Ελλάδα αυστηρή και αρχαϊκή, ενώ θεωρούμε την δύση να κολυμπάει μέσα στην παρακμή που εν τούτοις την έμαθε απ'την αρχαία Ελλάδα. Ο Χαραλαμπίδης δεν είναι μόνον ένας δεξιοτέχνης της οπτικής απάτης αλλά συγχρόνως δίνει με ένα τρόπο πρωτότυπο, που φαινόταν άλλοτε ξεπερασμένος, ζωγραφικά και ποιητικά το νόημα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.

Γ. ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ

Στον χώρο των καλών τεχνών παρατηρείται σήμερα, σε παγκόσμια κλίματα, μια τάση αποκήρυξης του σουρεαλισμού και στροφής προς το κλασσικό πρότυπο και τις αρχικές πηγές. Και υπό αυτή την άποψη, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι Έλληνες καλλιτέχνες σαν φορείς της πιο αυθεντικής παράδοσης, που αποτελεί πηγή γνήσιας και πληθωρικής έμπνευσης….
…Είναι ένας νέος καλλιτέχνης, ο Κώστας Χαραλαμπίδης, που αποτελεί, για μένα, την μεγαλύτερη ελπίδα για το μέλλον της ελληνικής ζωγραφικής. Πιστεύω στις δυνατότητές του, γι'αυτό και τον υποστηρίζω.

Από συνέντευξη του Ε.TÉRIADE προς τους εκπροσώπους του ελληνικού Τύπου, τον Ιούλιο 1979 στη Μυτιλήνη.